-
Zetel Antwerpen
Th. Van Rijswijckplaats 7
2000 Antwerpen
T 03 203 44 00
F 03 232 79 37 -
Zetel Kempen
Kleinhoefstraat 6
2440 Geel
T 014 63 95 70
Ondernemingsnummer BE0627 844 475
Sociaal recht, Arbeidstijdorganisatie
Werken op zaterdag en zondag
05 mei 2022
Overeenkomstig de wet van 6 april 1960 op de uitvoering van bouwwerken is arbeid op zaterdag en zondag op bouwwerven niet toegestaan. Maar zoals steeds bestaan er uitzonderingen op dit principe.
A. Werken op zaterdag
Zaterdagarbeid is toegestaan in de volgende 3 uitzonderingsgevallen:
- Uitzonderingen
- Gevolg van de aard van de werken of van de arbeidsorganisatie
De arbeidswet van 16 maart 1971 staat werken op zondag toe, zonder dat overuren moeten worden
gemaakt. Deze werken mogen volgens het beginsel van artikel 5 van de wet van 6 april 1960 ook op zaterdag worden uitgevoerd.
Het gaat om:
- toezicht op de bedrijfsruimte;
- schoonmaken, herstellen en onderhouden (in zover deze werkzaamheden voor de regelmatige voortzetting van het bedrijf nodig zijn)
- de werkzaamheden buiten de productie, die nodig zijn voor de regelmatige hervatting van het bedrijf op maandag;
- arbeid in opeenvolgende ploegen.
Volgens de CAO van 22 december 2005 mag het werk bovendien tijdens de 40-uren werkweek over de eerste zes dagen van de week gespreid worden mits een akkoord tussen de werkgever en de vakbondsafvaardiging, of bij ontstentenis hiervan, een akkoord tussen de werkgever en de arbeider. Het gaat om:
1. werken die worden beïnvloed door de getijden;
2. wanneer zich tijdens de uitvoering van de werken werkonderbrekingen van verschillende duur voordoen die het gevolg zijn van de bijzondere aard van de werken;
3. voor gespecialiseerde ploegen van werklieden belast met het onderhoud en herstelling van het bedrijfsmaterieel;
4. voor de arbeiders die in de ondernemingen voor de handel in bouwmaterialen ten dienste staan van het cliënteel.
In overleg tussen werkgever en vakbondsafvaardiging (of bij gebrek hieraan, de arbeiders) kan – per
werf – worden beslist zaterdagarbeid in te voeren.
(!) Specifieke arbeidsregeling – Handel in bouwmaterialen
De arbeider die belast is met het bedienen van de klanten mag op zaterdag werken in ondernemingen van de bouwmaterialenhandel. In akkoord met de arbeider en mits machtiging van het Paritair Comité (PC) voor het Bouwbedrijf, mag er afgeweken worden van de verplichte rust op zaterdag in dit specifieke geval.
De arbeider die op zaterdag wordt tewerkgesteld heeft recht op een dag inhaalrust die op een vaste dag in de loop van de volgende week wordt toegekend.
De aanvraag tot machtiging moet worden ingediend bij de voorzitter van het PC voor het bouwbedrijf door toedoen van een werkgeversorganisatie die deze CAO heeft ondertekend of rechtstreeks door de betrokken onderneming door middel van een bijzonder formulier.
Bovendien moet de arbeidsregeling in het arbeidsreglement worden ingeschreven en op de werf aanwezig zijn.
- Overuren
Zaterdagwerk is ook mogelijk in de toegestane gevallen voor het maken van overuren en voor zover wordt voldaan aan de voorwaarden en formaliteiten beschreven in artikels 25-29 van de Arbeidswet:
- werken zijn vereist door een onvoorziene noodzakelijkheid;
- buitengewone vermeerdering van het werk;
- werken zijn nodig om het hoofd te bieden aan voorgekomen of dreigend ongeval:
- voor rekening van een derde
- in de onderneming zelf
- dringende arbeid aan machines of materieel:
- voor rekening van een derde
- in de onderneming zelf
Overloon voor werk op zaterdag is verschuldigd aan 50% wanneer de dan gepresteerde uren als overuren kunnen beschouwd worden.
- Het gebruik van het K.B. nr. 213 op zaterdag
Een bouwbedrijf kan 96 uur van de 180 bijkomende uren voorzien in het K.B. nr. 213 gebruiken om werk op zaterdag te laten verrichten.
Toepassingsgebied
Van die 180 bijkomende uren mogen er maximaal 96 op zaterdag worden gebruikt in de volgende omstandigheden:
- de werken kunnen op geen enkel ander ogenblik uitgevoerd worden;
- de gelijktijdige uitvoering van bouwactiviteiten en andere activiteiten op dezelfde plaats houdt risico’s in voor de veiligheid en/of gezondheid van de werknemers of derden;
- de werken zijn om technische redenen niet combineerbaar met andere activiteiten.
Deze arbeidsregeling mag niet worden gebruikt om ’s nachts, op zondag of op feestdagen prestaties te verrichten.
Formaliteiten
Ondernemingen met een vakbondsafvaardiging
Om de sectorale bijkomende uren op zaterdag te kunnen gebruiken, is het akkoord van de meerderheid van de vakbondsafvaardiging vereist. De procedure hiervoor is identiek als bij het gebruik van het K.B. nr. 213 in de week.
Ondernemingen zonder vakbondsafvaardiging
Wanneer er in het bedrijf geen vakbondsafvaardiging is, tekent de werkgever een protocol, samen met ten minste één arbeider, waarmee hij toetreedt tot het stelsel.
Dit protocol moet worden medeondertekend door de gewestelijke vakbondssecretarissen indien zij in het gewest aanwezig zijn. Voor het verkrijgen van hun handtekening kan u, indien gewenst, beroep doen op de Embuild Antwerpen. De secretarissen hebben 14 dagen de tijd om het protocol te ondertekenen of om hun weigering kenbaar te maken. Bij weigering zal er door overleg op het plaatselijke niveau getracht worden een verzoening te bereiken. Nadat alle beroepsmogelijkheden bij het plaatselijke overleg uitgeput zijn, mag de meest gerede partij het geschil voorleggen aan het verzoeningsbureau van het Paritair Comité.
Het protocol van toetreding is één jaar geldig en wordt stilzwijgend verlengd tenzij het wordt opgezegd.
Op zaterdag werken gebeurt altijd op vrijwillige basis. De vrijwilligheid van de arbeider moet vastgesteld worden in een schriftelijk akkoord uiterlijk op het tijdstip van de aanvang der werkzaamheden, ondertekend door de arbeider en de werkgever. Dit schriftelijk akkoord wordt bewaard op de bouwplaats.
Aanpassing van de uurregelingen
De uurregelingen die op grond van deze afwijking worden toegepast moeten in het arbeidsreglement worden opgenomen. Dit vereist een wijziging van het arbeidsreglement volgens de gewone procedure. Het arbeidsreglement moet tevens de termijn voor de bekendmaking van de wijziging van de uurregeling bevatten (ten minste 24 uur vooraf, behoudens uitzonderlijke situaties).
Overloon en inhaalrust
De bijkomende uren die op zaterdag in het kader van het K.B. nr. 213 worden gepresteerd geven steeds aanleiding tot een loontoeslag van 50%, zelfs als de normale wekelijkse arbeidsduur op weekbasis niet is overschreden. Deze toeslag is verschuldigd en staat los van de keuze om deze bijkomende uren op zaterdag al dan niet in te halen.
Zij geven ook aanleiding tot inhaalrust voor zover de arbeider ervoor kiest om ze in te halen. Kiest de arbeider ervoor ze niet in te halen, dan worden het normale loon en de toeslag betaald op het ogenblik waarop de uren worden gepresteerd. Kiest hij voor inhaalrust, dan wordt de loontoeslag betaald op het ogenblik waarop de bijkomende uren werden gepresteerd en het normale wordt dan uitgesteld tot op het moment van de inhaalrust loon (kan ondertussen een indexatie ondergaan hebben).
Formaliteiten
Het arbeidsreglement met afwijkingsregeling voor arbeid op zaterdag (of een kopie ervan) moet worden bijgehouden op de bouwplaats waar op zaterdag werken worden uitgevoerd.
In het geval van overuren op zaterdag (wanneer de arbeidsprestaties niet in het arbeidsreglement zijn opgenomen) moet het Toezicht op de Sociale Wetten worden ingelicht. Dit moet uiterlijk de dag voordien gebeuren en, indien onmogelijk, in de daaropvolgende 24 uur.
Onder welk fiscaal stelsel valt de toepassing van 50%?
Op zaterdag gewerkte bijkomende uren geven aanleiding tot een loontoeslag van 50%. Zij vallen onder hetzelfde fiscaal mechanisme als de overuren. Het voordeel is per jaar en per werknemer beperkt tot maximaal 180 i.p.v. 130 uur.
Voor de werkgever bestaat het voordeel uit een vrijstelling van doorstorting van een deel van de bedrijfsvoorheffing. Het niet door te storten deel is gelijk aan een percentage van het brutoloon dat als grondslag heeft gediend voor de berekening van de loontoeslag. Dit percentage verschilt afhankelijk van de hoogte van de toeslag.
De werknemer ontvangt in de personenbelasting een belastingvermindering op de bezoldigingen die de berekeningsgrondslag vormden voor het overloon.
B. Zondagarbeid
Ook op zondag is het in principe verboden om werknemers tewerk te stellen, maar met de nodige uitzonderingen op de regel:
- Uitzonderingen
Gevolg van de aard van de werken of van de arbeidsorganisatie
Bepaalde werkzaamheden mogen wel op zondag uitgevoerd worden in zoverre de normale uitbating van het bedrijf het niet mogelijk maakt ze op een andere dag van de week uit te voeren (artikel 12 van de Arbeidswet van 16 maart 1971:
- toezicht op de bedrijfsruimte;
- schoonmaken, herstellen en onderhouden, in zover deze werkzaamheden voor de regelmatige voortzetting van het bedrijf nodig zijn,
- de werkzaamheden buiten de productie, die nodig zijn voor de regelmatige hervatting van het bedrijf op maandag;
- arbeid verricht om het hoofd te bieden aan een voorgekomen of dreigend ongeval;
- dringende arbeid aan machines of materieel en arbeid die door een onvoorziene noodzakelijkheid wordt vereist;
- arbeid om beschadiging van grondstoffen of voortbrengselen te voorkomen;
Bovenstaande redenen hebben te maken met de aard van de werken, de arbeidsorganisatie of het maken van overuren. Hiervoor is geen voorafgaande toestemming of bekendmaking nodig en bovendien gelden ze voor zowel de werknemers van het bedrijf als voor die van derde ondernemingen die ertoe gebracht worden deze activiteiten te verrichten.
Inhaalrust
De werknemers op zondag en in loondienst werk verrichten, hebben recht op inhaalrust die toegekend dient te worden binnen de zes dagen volgend op de gewerkte zondag. De inhaalrust is onbezoldigd.
De rusttijd bedraagt een volle dag, indien de zondagarbeid langer dan vier uren heeft geduurd en ten minste een halve dag indien hij niet langer dan vier uren heeft geduurd.
Deze rustdag moet niet noodzakelijk samenvallen met een effectieve arbeidsdag (de rustdag mag een zaterdag zijn). Er is dus geen effectieve inhaalrustdag voor een zondag wanneer men binnen de normale wekelijkse arbeidsduur blijft.
Uitzondering: Verlenging van de nachtploeg bij ploegenarbeid
Arbeid verricht op zondag in het kader van een regeling met opeenvolgende ploegen geeft geen recht op inhaalrust. De werknemer heeft enkel recht op een onderbreking van 24 opeenvolgende uren waarvan ten minste 18 uren op de zondag vallen.
De werknemers van de laatste weekploeg mogen het werk mogen voortzetten tot uiterlijk 6 uur zondagmorgen en de werknemers van de eerste ploeg van de volgende week mogen ten vroegste beginnen werken om 18 uur zondagavond.
Overloon
Voor arbeid op zondag heeft de werknemer in principe recht op zijn normaal loon. Het overloon voor overuren die ’s zondags gepresteerd worden bedraagt 100 % meer dan het gewone loon.
Formaliteiten
Het arbeidsreglement met afwijkingsregeling voor arbeid op zondag (of een kopie ervan) moet worden bijgehouden op de bouwplaats waar op zondag werken worden uitgevoerd.
In alle gevallen waarin de arbeidsprestaties niet in het arbeidsreglement zijn opgenomen (en dus in het geval van overuren), moet het Toezicht op de Sociale Wetten worden ingelicht en dit uiterlijk de dag voordien of, indien onmogelijk, in de daaropvolgende 24 uur.
MEER VRAGEN OVER DIT ONDERWERP?
Ellen Keteleer
Juridisch adviseur sociaal recht
03 203 44 04
ellen.keteleer@embuild.be
Catheline De Vree
Juridisch adviseur sociaal recht en bouwrecht
03 203 44 10
catheline.devree@embuild.be